Aşırı terleme olarak da bilinen hiperhidroz yaygındır ve tüm vücudu veya yüz, eller gibi belirli bölgeleri etkileyebilir.
Terleme TedavileriHiperhidroz tedavisi olarak da bilinir, kremler, antiperspirant, sinir bloke edici ve antidepresan ilaçlar dahil olmak üzere bazı tıbbi tedavileri içerir. Ek olarak, botulinum toksin enjeksiyonları, mikrodalga tedavisi (ter bezlerini yok eden) ve ter bezinin çıkarılması veya sinir cerrahisi (sempatektomi) gibi cerrahi prosedürler hiperhidroz için diğer tedavi seçenekleridir.
Aşırı Terleme (Hiperhidrozi) Nedir?
Terleme, vücut sıcaklığının kontrolünü sağlayan doğal bir tepki olma özelliğine sahiptir. Bireylerin sıcak havalarda ya da egzersiz yaparken terlemesi son derece doğal ve sağlıklı bir durumdur. Ancak, vücudun soğuma gereksinimi olmadığı durumlarda dahi terlemek, aşırı terleme hastalığı olarak bilinen hiperhidrozinin belirtisi olabilir. Hiperhidrozi yani aşırı terleme, vücudun normal ısı düzenlemesinden farklı bir şekilde, beklenenden çok daha fazla ve kontrolsüz bir şekilde ter üretmesi durumu ile karakterizedir.
Hiperhidrozi yani aşırı terleme, genellikle vücudun belirli bölgelerinde yoğunlaşan bir terleme ile karakterizedir. Kişinin günlük yaşantısını olumsuz şekilde etkileyebilen aşırı terleme sosyal, fiziksel ve duygusal yönden ciddi sorunlara neden olabilir. Aşırı terleme bazen belirli bir nedeni olmaksızın ortaya çıkabilmekle birlikte, altta yatan farklı hastalıklar ya da kullanılan ilaçlar da aşırı terlemeye neden olabilir.
Aşırı terleme, vücut sıcaklığının düşürülmesi gerekmeyen durumlarda dahi sürekli terlemekle kendini gösteren bir durumdur. Aşırı terleme sorunu yaşayan kişiler, dinlenme halindeyken hatta havalar soğukken dahi terleyebilir.
Ter, insan vücudundan ter bezleriyle salınan kokusuz bir sıvı olup vücut sıcaklığını buharlaşma yoluyla düşürme ve vücudun aşırı ısınmasını önleme görevini üstlenir. Ter bezleri aşırı çalıştığı durumlarda aşırı terleme yani hiperhidroz sorunu ortaya çıkar. Hiperhidrozun iki farklı türü vardır:
- Primer hiperhidroz ya da birincil aşırı terleme, fokal ya da esansiyel hiperhidroz olarak da adlandırılır. Hastanın görünürde bir neden olmaksızın terlediği bir hiperhidroz türüdür. Genellikle el – ayak terlemesi ve yüz terlemesi şeklinde görülmekle birlikte koltuk altı aşırı terleme durumu da bu kategori altında sınıflandırılabilir.
- Sekonder hiperhidroz yani ikincil aşırı terlemenin prime hiperhidrozdan farkı, vücudun daha geniş bir bölgesinde ya da her yerinde aşırı terleme ile seyretmesidir. Tıbbi durumlar ya da ilaç tedavisi etkilerine bağlı olarak ortaya çıkan sekonder hiperhidroz, gece aşırı terleme ve uykuda aşırı terleme ile karakterizedir.
Bununla birlikte her aşırı terlemenin hiperhidrozi olduğu düşünülmemelidir. Aşırı terleme pek çok farklı nedenden kaynaklanabilir. Bu nedenle hiperhidroziden şüphelenildiğinde mutlaka bir doktora başvurmak gerekir.
Aşırı terlemenin her iki tipinin ortaya çıkma nedenleri birbirinden farklıdır. Primer hiperhidrozda hastalık belirtisi ya da herhangi bir ilaç etkisi olmadan aşırı terleme görülür. Ayrıca primler hiperhidrozi belirtileri genellikle vücudun her iki tarafından eşit olarak ortaya çıkar ve daha bölgeseldir. Birincil aşırı terlemenin nedeni henüz tam olarak bilinmemekle birlikte bazı uzmanların görüşüne göre, sinir sistemindeki küçük bir sorundan kaynaklanmaktadır.
İkincil hiperhidrozun görülme sıklığı birincil hiperhidroza göre daha azdır. Bu tür aşırı terlemede kişinin vücudunun her yerinden terleme görülür. Altta yatan başka bir tıbbi durum ikincil aşırı terlemeye neden olabileceğinden tıbbi olarak daha ciddi bir durum olarak kabul edilir. İkincil hiperhidrozun diğer bir belirtisi kişinin geceleri aşırı terlemesidir. İkincil aşırı terlemenin nedenleri arasında menopoz, hamilelik, diyabet, alkol bağımlılığı, tiroid ile ilgili sorunlar, parkinson, romatizmal eklem iltihabı, verem ve benzeri bulaşıcı hastalıkları, kalp yetmezliği, felç, lenfoma ve lösemi gibi kanserler ile kaygı sayılabilir.
İkincil hiperhidroz yukarıda sıralanan tıbbi durumların yanı sıra kullanılan bazı ilaçlara bağlı olarak da gelişebilir. Bazı tansiyon ilaçları, psikiyatrik ilaçlar ve antibiyotikler başta olmak üzere çeşitli ilaçlar aşırı terlemeye neden olabilir. Aşırı terleme sorunu dolayısıyla doktora başvuran kişiler, doğru tanı konulabilmesi için düzenli olarak kullandığı ilaçlar hakkında doktorunu bilgilendirmelidir.
Neden Terleriz?
Terleme ısı stresi, ateş, egzersiz, duygusal sıkıntı ve enfeksiyon gibi farklı nedenlere bağlı olarak terler. Terleme, kan basıncını düzenlemeye ve vücuttaki sıvı dengesini korumaya da yardımcı olabilir.
İnsan vücudunda sıcaklık sinir sistemi ve endokrin sistem tarafından kontrol edilir. Sinir sistemi beyni ve merkezi sinir sistemini, endokrin sistem ise vücudun geri kalanını düzenleme özelliğine sahiptir. Endokrin sistem deriden ısı kaybını kontrol edip vücut sıcaklığını düzenleyen hormonlar üretir. Bu süreç termoregülasyon olarak adlandırılır. Beynin, bu hormonların üretimini kontrol eden kısım olan hipotalamus çevreden sinyaller alarak beynin diğer bölgelerine iletir.
Terleme aynı zamanda vücudun strese karşı verdiği istemsiz bir tepkidir. Kişiler kendilerini stresli hissettiğinde vücut çok daha fazla adrenalin üretir ve kan dolaşımına epinefrin salınması tetiklenir. Epinefrin yani norepinefrin , savaş ya da kaç tepkisini kontrol etme görevini üstlenen sempatik sinir sistemini uyarır. Kan damarları genişleyip kan akışı fazlalaştığı için terleme artar. Terleme buharlaşma yoluyla vücut sıcaklığının soğumasına da katkıda bulunur. Su molekülleri diğer maddelerden daha yüksek oranda buharlaştığı için terleme fayda sağlar.
Terleme Tedavi Yöntemleri
Aşırı terleme tanısı, uzmanların ayrıntılı incelemesi sonucu konulur. Bu kapsamda; hastanın terleme şikayetleri, terlemenin olduğu bölgeler, terlemenin yoğunluğu ve sıklığı gibi faktörler değerlendirildiği gibi fiziki muayene de yapılır. Böylece hem belirtiler hem terleme olan bölgelerin durumu incelenir.
Aynı zamanda hastanın tıbbi geçmişi ve ilaç kullanımı değerlendirilir. Terleme miktarını ölçmek için özel ter testleri yapılabilir. Çeşitli tıbbi durumların ekarte edilmesi durumunda psikososyal etkenler değerlendirilir. Hiperhidrozi tanısı konulduktan sonra hasta özelinde bir tedavi planı belirlenir.
Aşırı terleme tedavisi kapsamında bireylerin yaşam kalitesini artırmaya yönelik prosedürler uygulanır. Hangi tedavinin uygulanacağı terlemenin şiddetine, bölgesine ve etkilerine bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Hafif derece terleme sorunu olan hastalarda cildi kuru tutmak için talk pudrası ve al-klorid gibi solüsyonlardan faydalanılabilir. Çeşitli ilaçların kullanılması terlemenin azaltılmasına yardımcı olabilir. Ancak uzun süre kullanıma bağlı kabızlık, bulanık görme ve ağız kuruluğu gibi sorunlar yaşanabileceğinden doktor tavsiyelerine uyulmalıdır.
Antimuskorinik ilaçlar ter bezlerini uyaran sinirlerin görev etkinliğinin azaltılmasına yardımcı olur. Özellikle stres ve psikolojik rahatsızlıklardan kaynaklanan terlemelerin önlenmesi için beta-blokerler kullanılabilir. Anksiyeteye bağlı olarak gelişen terlemeyi tedavi etmek için anksiyolitikler etkili olmakla birlikte bazı yan etkileri vardır.
İyontoforez tedavisi genellikle en sık başvurulan, uygulaması kolay ve yan etkisi olmayan bir terleme tedavisidir. El, ayak ve koltuk altı bölgelerinde kullanılmaya uygundur. El ve ayaklar, yarısına kadar suyla doldurulan kabın içine alınır. Kabın içinde elektrotlar bulunur. Bu elektrotlara iyontoforez cihasından 05-20 mA düz akım verilir. Koltuk altı uygulaması için ıslatılmış elektrotlu petler kullanılır. Her uygulama ortalama 30 dakika sürer, yaklaşık 15 ila 20 seans tekrarlanması mümkündür. Bu yöntemle tedavi edilen hastaların yaklaşık %95’inde terleme şikayetinin azaldığı bilinmektedir. Tedavisi tamamlanan hastaların özellikle yaz aylarında haftada bir olmak üzere yeniden seans alması durumunda terleme şikayetinin yeniden başlaması önlenebilir.
Botoks tedavisi sempatik sinirlerin işlevini bozarak terlemeyi azaltma amacıyla uygulanabilen bir yöntemdir. Genellikle el ve koltuk altına uygulanır. Sempatik sinirlerin etkinliğini azaltmak için cerrahi prosedüre de başvurulabilir. ETS adı verilen işlemle genel anestezi altında gerçekleştirilir. Aşırı el terlemesi olan hastalar için tercih edilebilir.
Terleme Tedavisinin Faydaları
Aşırı terleme tedavisi pek çok farklı fayda sağlar. Bunlar arasında ilk sırada kişinin öz güvenindeki artış gelir. Aşırı terleme nedeniyle yaşanan utanç ve sosyal kaygının ortadan kalkması, kişinin öz güvenini güçlendirebilir. Aşırı terleme nedeniyle sosyalleşmekten kaçan kişiler terleme tedavisiyle birlikte yeniden sosyalleşmeye başlayabilir. Gece terlemeleri nedeniyle uyku kalitesindeki bozulma terleme tedavisi ile giderilebilir. Aşırı terlemenin neden olduğu cilt problemlerinin giderilmesi mümkün olur.
Aşırı terleme, mantar ve bakteri enfeksiyonlarının gelişmesi için uygun bir ortam yaratırken, aşırı terleme tedavisiyle bu durum ortadan kaldırılır. Ayrıca ter kokusu probleminin ortadan kalkması sağlanır. Tüm bu etkenler göz önünde bulundurulduğunda, aşırı terleme tedavisinin yaşam kalitesini artırdığı açıkça ifade edilebilir.
Uykuda Terleme Nedenleri
Vücut hava koşullarına uyum sağlamak için terlemeyle kendi dengesini sağlar. Terleme hava koşulları nedeniyle oluşsa da, bazı durumlarda gece terlemesinin hastalık belirtisi olması mümkündür. Diğer durumlarda ise yanlış çarşaf seçim, vücudun uyum sağlaması ve çeşitli etkenlerden kaynaklanabilir.
Uyku sırasında görülen aşırı terleme uykuda terleme ya da gece terlemesi olarak adlandırılır. Bu durumda terleme gün içinde görülmez ya da nadiren görülürken uyku sırasında yoğun bir şekilde ortaya çıkar. Uykuda terleme bazı durumlarda ciddi hastalıkların habercisi olduğu için olası bir hastalığın ilerlemeden tedavi edilmesi için erken teşhis çok önemlidir.
Gece terlemesi bazı durumlarda sıcak basmasıyla karşılaştırılabilir. Bir durumun gece terlemesi olarak kabul edilmesi için kişinin iç çamaşırı ya da çarşafı terden ıslanacak kadar terleme olmalıdır. Gece terlemesinde gündüz karşılaşılan belirtilerden biri sıcak basmasıdır. Aniden ve hava koşullarından bağımsız bir şekilde gelişen sıcak basması genellikle göğüs, yüz ve kol bölgelerinden başlar ve tüm vücuda yayılır. Genellikle yüz bölgesinde kızarıklık oluşması da gece terlemesinin belirtileri arasında sayılabilir.
Gece terlemesi reflü, hormonal değişiklikler, diyabet ve enfeksiyon gibi sorunlardan kaynaklanabilir. Stres ve nörolojik sorunlar gibi durumlar da gece terlemesinin nedenleri arasında sıralanabilir. Gece terlemesi yaşayan kişilere uygulanacak tedavi altta yatan nedene bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Gece terlemesinin en yaygın nedenleri; menopoz, kaygı ve stres, adet öncesi sendromu, hipoglisemi, gebelik, uyku apnesi, gastroözofageal reflü, felç, çeşitli kanser türleri ve grip olarak sıralanabilir. Ayrıca tiroid sorunları, bazı ağrı kesiciler, antidepresanlar ve steroidler de gece terlemesine yol açabilir.
Terleme Ne Zaman Zarar Verir?
Terleme özellikle yaz aylarında pek çok kişi için olağan bir süreç olarak kabul edilir. Ancak aşırı terleme sosyal hayatı olumsuz şekilde etkilemekle kalmaz, aynı zamanda bazı belirtiler eşlik ettiği takdirde tehlikeli bir hal alabilir. İnsan vücudunda ısıyı sabit tutmayı sağlayan fizyolojik bir olay olan terlemeyi, vücudun soğutma sistemi olarak tanımlamak mümkündür.
Terleme kişinin iradesi dışında gelişen doğal bir metabolizma fonksiyonudur. Terleme cildi nemlendirir, vücut ısısını sabitleyip vücudun boşaltım sistemine katkıda bulunur. Kişinin ne kadar terlediği, sahip olduğu ter bezi sayısına bağlı olarak değişebilir. Her insan 2 ila 4 milyon arasında değişen sayıda ter beziyle doğmasına karşın ergenlik döneminde bu ter bezleri tamamen aktif olur.
Sıcak hava, yanlış kıyafet tercihi, spor yapmak, alkol almak, acı – baharatlı yiyecekler tüketmek, aşırı em, sentetik kıyafetler giymek, stres ve heyecan terlemeye neden olabilir. Terleme vücut açısından gerekli ve sağlıklı bir reaksiyon olsa da, bazı durumlarda aşırı derecede terleme görülür. Aşırı terlemeyle birlikte yüksek ateş, nabız artışı, ani kilo kaybı, göğüs ağrısı ve nefes darlığı yaşanması durumunda tehlikeli bir durumun varlığından söz edilebilir.
